Μια ιστορία που τα έχει όλα. Λαθρεμπόριο με πρακτικές ανταγωνισμού ελληνοϊταλικής μαφίας. Κρυφά ταξίδια μεταξύ Αφρικής και ιταλικού νότου, μέχρι τις απόκρημνες ακτές των νησιών του Ιονίου. Και, όπως συμβαίνει συχνά σε αυτές τις «ιστορίες», διαφωνία στη μοιρασιά, ομηρία με όπλα και «πειρατεία». Και, τελικά, την «κάθαρση», με τη θαλάσσια περιπέτεια να καταλήγει σε ένα πραγματικό ναυάγιο, το οποίο πλέον στέκει σε μια ακτή του Ιονίου και είναι ένα από τα εμβληματικότερα του κόσμου.
Ο λόγος φυσικά για το Ναυάγιο της Ζακύνθου, το πασίγνωστο αξιοθέατο της Μεσογείου, που έχει καταστήσει τη συγκεκριμένη -απρόσιτη πια για τους πεζούς- παραλία ως το σήμα κατατεθέν για ολόκληρη τη χώρα:
Το μηχανοκίνητο πλοίο “Παναγιώτης” έχει μια μακρόχρονη ιστορία, στην διάρκεια της οποίας άλλαξε ιδιοκτήτες και ονόματα. Συγκεκριμένα:
- 1937 – Ναυπήγηση του πλοίου στη Σκωτία με το όνομα “Saint Bedan” από την εταιρία Scott & Sons, στο Μπόουλινγκ Σκωτίας. Καθέλκυσή του στις 14 Ιανουαρίου 1937 με ιδιοκτήτρια την εταιρία J. & A. Gardner & Co. Ltd., με έδρα την Γλασκώβη Σκωτίας.
- 1964 – Μεταπώληση του πλοίου στους Έλληνες Μ. Γκιγκιλίνη και Σ. Κακασσίνα στη Θεσσαλονίκη και μετονομασία του σε “Μερόπη”.
- 1966 – Μεταπώληση του πλοίου στον Ν. Κάλφα, με έδρα τη Θεσσαλονίκη και μετονομασία του σε “Χάρις”.
- 1975 – Μεταπώληση του πλοίου στην εταιρία Π. Λυσικάτος & Co. με έδρα τον Πειραιά και μετονομασία του σε “Παναγιώτης”.
- 1980 – Ναυάγηση του πλοίου την 1η Οκτωβρίου στη Ζάκυνθο.
Το πλοίο “Παναγιώτης” ήταν τύπου motor vessel / MV, συνολικού μήκους 48 μέτρων, πλάτους 8 μέτρων και βάρους 450 τόνων.
Ας πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή, κι ας αφηγηθούμε την ιστορία, όπως προκύπτει από τις καταθέσεις των 9 μελών του πληρώματος (οι επτά Έλληνες και οι δύο Ιταλοί).
Στις 13 Σεπτεμβρίου του 1980 το εμπορικό πλοίο «Παναγιώτης», αραγμένο στο Αργοστόλι, ετοιμάζεται να αποπλεύσει για τον Πειραιά, όπου θα λάμβανε προμήθειες, για να συνεχίσει ένα συνηθισμένο ταξίδι του. Το σχέδιο όμως αλλάζει. Πλοιοκτήτης και πλοίαρχος φαίνεται ότι πραγματοποιούν μια συμφωνία κάτω από το τραπέζι με την… Καμόρα της Ιταλίας, αλλάζουν τη σύνθεση του σκάφους την τελευταία στιγμή χωρίς να δηλώσουν τους πραγματικούς επιβαίνοντες στο λιμενικό ως όφειλαν, και το πλοίο αναχωρεί τελικά με προορισμό κατευθείαν τα ανοιχτά της Τυνησίας.
Γιατί εκεί; Διότι εκεί είχε κλειστεί το «ραντεβού» για παραλαβή 1.295 κουτιών τσιγάρων. Η κάθε κούτα περιείχε 50 πακέτα τσιγάρα και η συνολική αξία τους ανερχόταν στα 200.000 δολάρια, ένα ποσό ιδιαίτερα μεγάλο για την εποχή, αφού, αν όλα αυτά διοχετεύονταν στην ιταλική αγορά αφορολόγητα, το κέρδος για τον μεταφορέα (δηλαδή τον λαθρέμπορο) καθιστούσε το ρίσκο άξιο να αναληφθεί…
Ο «Παναγιώτης» κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του περνάει από έλεγχο της ιταλικής ακτοφυλακής, ανοιχτά της Νάπολης, δεν φαίνεται όμως να υπάρχει κανένα παράπτωμα. Λίγο αργότερα ανεβαίνουν με βάρκα δύο Ιταλοί, που θα έπαιζαν τον ρόλο των μεσαζόντων και των ελεγκτών, ώστε να σιγουρευτούν ότι το φορτίο από την Αφρική θα έφτανε στην Ιταλία…
Το πλοίο συνεχίζει το ταξίδι του και ανοιχτά της Τυνησίας πια δένει δίπλα του το σκάφος «Σαν Τζόρτζιο», το οποίο του παραδίδει το εμπόρευμα. Επόμενος προορισμός, το λιμάνι Βάια της νότιας Ιταλίας. Ο Έλληνας πλοίαρχος, με την πρόφαση ότι δεν έχει πληρωθεί ο ναύλος του πλοίου από τους Ιταλούς συνεργάτες, σε συνεννόηση με τον πλοιοκτήτη, παίρνει… ομήρους ουσιαστικά τους δύο Ιταλούς που ήταν μέλη του πληρώματος και το πλοίο αρχίζει να κατευθύνεται προς τα ελληνικά χωρικά ύδατα, με άγνωστο ακόμη προορισμό…
Μόλις οι Ιταλοί μαθαίνουν την αλλαγή σχεδίων, αντιδρούν και φέρνουν αντιρρήσεις. Τότε ο πλοίαρχος τους απείλησε και στη συνέχεια δίνει εντολή στα μέλη του πληρώματος και τους κλειδώνουν στις καμπίνες τους..
Το σχέδιο ήταν να παραδοθεί το φορτίο σε άλλο καράβι, εντός των υδάτων του Ιονίου. Η μηχανή όμως «αγκομαχεί» μέχρι να οδηγηθεί το πλοίο στα ελληνικά νερά, με συνεχείς βλάβες,
Από τον ασύρματο του «Παναγιώτης» εκπέμπεται διαρκώς το συνθηματικό «Πέπε-πέπε», το οποίο θα γινόταν αντιληπτό από το έτερο καράβι που θα παραλάμβανε το φορτίο. Πράγματι, το άλλο, άγνωστο καράβι πιάνει το σήμα και απαντάει με τις συντεταγμένες όπου θα γινόταν η συνάντηση. Το «Παναγιώτης» βρίσκεται πάλι εν πλω για τον νέο του προορισμό.
Φτάνει το βράδυ της 1ης Οκτωβρίου 1980. Το πλοίο βρίσκεται ανοιχτά της Ζακύνθου. Ο καιρός είναι κακός και οι άνεμοι ισχυροί. Οι περισσότεροι κοιμούνται μέσα στο πλοίο. Από το μηχανοστάσιο ακούγεται ένας εκκωφαντικός κρότος – σταματά η μηχανή και το πλοίο μένει ακυβέρνητο; Ο πλοίαρχος εκπέμπει SOS, και στη συνέχεια ρίχνει στον αέρα μια ναυτική φωτοβολίδα. Το πλοίο θα προσαράξει σιγά στην άμμο αργά μέσα στη νύχτα. Την επόμενη επειδή τα αμπάρια είχαν πάρει νερό θα βγάλουν στην ακτή 280 χαρτοκιβώτια τσιγάρα. Οι εννέα άνδρες παραμένουν στην παραλία και περιμένουν για δύο ολόκληρες μέρες, μην μπορώντας να κινηθούν ούτε προς την ξηρά, στα ενδότερα της Ζακύνθου, ούτε προς τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, με τις σχεδίες τους. Τελικά όταν ο καιρός ηρεμήσει θα περάσουν σε άλλον όρμο με τις σχεδίες κι από εκεί στο χωριό Βολίμες; Από τις 280 κούτες που σώθηκαν.το λιμενικό βρήκε πολλές να επιπλέουν… όμως στην παραλία βρέθηκαν μόνο 28…Υστερα από έρευνες εντοπίστηκαν τα τσιγάρα στα σπίτια χωρικών και από εκεί μεταφέρθηκαν στο τελωνείο του νησιού. Αργότερα ακολούθησε δίκη, κατά την οποία καταδικάστηκαν ο πλοιοκτήτης και οι πειρατές – λαθρέμποροι, τα δε τσιγάρα πουλήθηκαν σε πλειστηριασμό και οι Ιταλοί απελάθηκαν στην πατρίδα τους.
Ακολούθησε στη συνέχεια η λεηλασία του πλοίου. Όποιος ήθελε, πήγαινε στο προσαραγμένο πλοίο και αποσπούσε ό,τι μπορούσε να μεταφερθεί από αυτό. Τα πάντα έγιναν φύλλο και φτερό. Έμεινε σκέτο κουφάρι, να χτυπιέται από τον αγέρα, να σκουριάζει και να κατατρώγεται από την αλμύρα του θαλασσόνερου. Παράλληλα, τα κύματα συσσώρευαν σιγά σιγά όλο και περισσότερα βότσαλα μεγαλώνοντας την απόσταση και αποκόβοντας την επαφή του πλοίου με τη θάλασσα.
Πριν από λίγα χρόνια και καθώς το Ναυάγιο είχε γίνει το απόλυτο και παγκόσμιο τοπόσημο της Ζακύνθου οι αρχές του νησιού αποφάσισαν να εξετάσουν τρόπους συντήρησης του σε συνεργασία με το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων μέσω του τμήματος Συντήρησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Νωρίτερα φέτος υπήρξε δικαστική διαμάχη μεταξύ του Δήμου Ζακύνθου και της οικογένειας Σουλάνη, συνιδιδιοκτητών του “Παναγιωτης”. Μέσω ασφαλιστικών μέτρων η οικογένεια Σουλάνη ζητούσε να μην υπάρξει καμία παρέμβαση στο πλοίο καθώς της ανήκει. Όπως και να έχει τον περασμένο Ιούλιο με απόφαση του το Ειρηνοδικείο δεν έκανε δεκτά τα ασφαλιστικά μέτρα ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την συντήρηση του “Παναγιώτη”.
Το 1983, έγινε και η αλλαγή του ονόματος της άσημης τότε παραλίας του Αγίου Γεωργίου, στο ξακουστό, πλέον, «Ναυάγιο», με τα καταγάλανα νερά που δεν λείπει από κανέναν ταξιδιωτικό οδηγό.
