Τη δυνατότητα δανεισμού κινητών μνημείων από τα ελληνικά μουσεία για 25 χρόνια, με δυνατότητα παράτασης για επιπλέον 25 χρόνια, προβλέπει διάταξη νομοσχεδίου για τον εκσυγχρονισμό της δομής, οργάνωσης και λειτουργίας του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων;
Στο επίκεντρο της έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, βρέθηκε κυρίως η επίμαχη διάταξη για τον μακροχρόνιο δανεισμό αρχαιοτήτων σε μουσεία του εξωτερικού, η οποία εγκρίθηκε, με 179 ψήφους υπέρ έναντι 120 κατά, μετά από ονομαστική ψηφοφορία που είχε ζητήσει ο ΣΥΡΙΖΑ.
Νωρίτερα, η υπουργός Πολιτισμού προχώρησε σε περαιτέρω βελτιωτικές αλλαγές στην επίμαχη διάταξη.Έτσι, ενώ από τα 50 συν 50 χρόνια δανεισμού των συλλογών (100 χρόνια συνολικά ) όπως αρχικά προβλεπόταν, τα μείωσε στα 25 συν 25, ενώ υιοθέτησε πρόταση του ΚΙΝΑΛ, σύμφωνα με την οποία η ανανέωση, μετά το πέρας των πρώτων 25 ετών, θα γίνεται ανά 5ετία και το ΚΑΣ να έχει σοβαρό λόγο στην απόφαση.
Και δεν αναφέρεται και ποιές αρχαιότητες θα αφορά; Δεν θα μπορεί, για παράδειγμα, να φύγει η Πεπλοφόρος ή η λάρνακα της Βεργίνας, ο Ηνίοχοςτων Δελφών. για πέντε ή επτά δεκαετίες.
Με τη ψήφιση της διάταξης αυτής η Ελλάδα πρωτοπορεί στη νομοθεσία όσο αφορά την πολιτιστική κληρονομιά. Κάνοντας μία σύντομη έρευνα διαπιστώνουμε ότι πολλές χώρες προβλέπουν νομοθετικά την εξαγωγή και την μετακίνηση έργων τέχνης για συμμετοχή σε εκθέσεις αλλά δεν βρήκαμε νομοθεσία που να προβλέπει έξοδο πολιτιστικής κληρονομιάς για 50 χρόνια.
Πρόκειται για διάταξη που προχωράει σε αδικαιολόγητα μακρόχρονη εξαγωγή αρχαιοτήτων από τα μουσεία της χώρας μας, διασπά την ακεραιότητα μουσειακών συλλογών και αντιμετωπίζει τις αρχαιότητες και τα έργα τέχνης ως απλά εξαγώγιμα προϊόντα.
Παράλληλα στερεί τη δυνατότητα της ακαδημαϊκής έρευνας διότι τα μουσεία αποτελούν και κιβωτούς έρευνας, αλλά και από τουλάχιστον μια γενιά Ελλήνων και δεκάδες εκατομμύρια επισκέπτες της χώρας να θαυμάσουν τα μνημεία στη χώρα που τα γέννησε. Ταυτόχρονα στερεί έσοδα από τον κουμπαρά του υπουργείου, δηλαδή του ελληνικού κράτους. Από όποια πλευρά και αν το εξετάσει κανείς, πρόκειται για έναν πρωτοφανή τρόπο διαχείρισης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Ακόμα πιο προκλητική γίνεται η συγκεκριμένη διάταξη όταν στον ισχύοντα αρχαιολογικό νόμο προβλέπεται μακροχρόνιος δανεισμός αρχαιοτήτων, με όριο τα 5 χρόνια και δικαίωμα ανανέωσης. Πολλώ δε μάλλον όταν το βασικό επιχείρημα που προβάλλεται είναι η προώθηση και προβολή του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό, όταν ακόμα και αυτή όχι απλώς προβλέπεται, αλλά υλοποιείται συστηματικά με την πραγματοποίηση περιοδικών εκθέσεων.
Ποιος εμπόδισε άραγε την προβολή του ελληνικού πολιτισμού μέσω περιοδικών εκθέσεων όπως η περίφημη “Οι Έλληνες” στις ΗΠΑ και τον Καναδά, “Ταξίδι στη χώρα των αθανάτων – 4.000 χρόνια ελληνικών θησαυρών” στην Ιαπωνία και άλλες εξίσου σημαντικές στη Ρωσία, την Κίνα κ.ά., που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία μόνο χρόνια;
Άστοχο και απαράδεκτο είναι επίσης το επιχείρημα ότι θα δανείζονται τα αρχαία που γεμίζουν τις αποθήκες των μουσείων. Αλίμονο να μην είναι οι μουσειακές αποθήκες γεμάτες. Αλίμονο αν τα μουσεία δεν έχουν τη δυνατότητα να εναλλάσσουν τα εκθέματά τους, να τα αναδιατάσσουν στις εκθέσεις τους, να αναδεικνύουν άλλες πλευρές της Ιστορίας, της τέχνης, της ζωής των ανθρώπων.
Τέλος η όλη διαδικασία χαρακτηρίζεται από προχειρότητά όταν:
- η τροποποίηση του αρχαιολογικού νόμου γίνεται σε ένα σχέδιο νόμου που αφορά διαφορετικά ζητήματα
- δεν είχε προηγηθεί η απαιτούμενη δημόσια συζήτηση και συμμετοχή των ειδικών για ένα τόσο σημαντικό θέμα που αφορά τη μουσειακή πολιτική της χώρας.
Δήλωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων «ουσιαστικά θεσμοθετείται η μόνιμη εξαγωγή αρχαιοτήτων, χωρίς μάλιστα να είναι σαφές αν οι όροι που υπάρχουν στα σχετικά άρθρα του Ν. 3028 για τον δανεισμό ή την εξαγωγή αρχαιοτήτων (π.χ. η προϋπόθεση να είναι δημοσιευμένες οι αρχαιότητες, να υπάρχει αμοιβαία ωφέλεια, να υπάρχουν εκπαιδευτικοί ή άλλοι λόγοι, και βεβαίως ο δανεισμός να μην ξεπερνά την πενταετία), ισχύουν για τα μνημεία που καταλαμβάνει η προτεινόμενη διάταξη. Όποιοι και αν είναι οι επικαλούμενοι λόγοι (προβολή της χώρας στο εξωτερικό, σύνδεση με την Ομογένεια), η δυνατότητα εξαγωγής ενός μνημείου για 100 χρόνια (50+50), σε «μουσειακό ή παρεμφερή χώρο» είναι απαράδεκτη..